Niniejszym strony wyłączają uprawnienia z tytułu rękojmi za jakiekolwiek wady samochodu będącego przedmiotem tej umowy… Czy taki zapis będzie rzeczywiście skuteczny w każdym przypadku i zagwarantuje sprzedawcy przysłowiowy „święty spokój”? Odpowiedź brzmi: NIE – ponieważ, jak to w prawie bywa, od ogólnych reguł występują wyjątki. W dzisiejszym wpisie przedstawię Ci aż 4 sytuacje, kiedy wyłączenie rękojmi będzie bezskuteczne.
Zapraszam do lektury!
Wyłączenie uprawnień z tytułu rękojmi w praktyce
W jednym z poprzednich artykułów (Kiedy można wyłączyć rękojmię przy sprzedaży auta?) wspominałem, że wyłączenie lub ograniczenie rękojmi będzie bezskuteczne zasadniczo w dwóch przypadkach. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, gdy sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym. Drugim przykładem będzie natomiast okoliczność, gdy względem kupującego-konsumenta ograniczono lub całkowicie wyłączono prawo rękojmi i nastąpiło to z naruszeniem przepisów szczególnych dopuszczających takie działanie. Dzisiaj rozwiniemy ten wątek, kompleksowo wyjaśniając, kiedy z punktu widzenia prawa wyłączenie rękojmi będzie bezskuteczne.
Kiedy wyłączenie rękojmi będzie bezskuteczne – przykład 1
Sprzedawca samochodu, będący przedsiębiorcą, nie może wyłączyć działania rękojmi na fakturze.
Przepisy oraz orzecznictwo są zgodne co do tego, że jeśli ma dojść do takiego wyłączenia, należy tego dokonać w odpowiedniej formie. Faktura z pewnością nie jest właściwym miejscem do tego typu modyfikacji, a świadczy o tym chociażby orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi, który stwierdził, że: Za niedopuszczalne uznać tym samym należy zamieszczenie klauzuli ograniczającej lub wyłączającej odpowiedzialność z tytułu rękojmi na fakturze (sygn. akt I ACa 1587/16).
Dlaczego tego typu praktyki uznaje się za bezskuteczne z punktu widzenia prawa?
Dzieje się tak z prostego powodu – kupujący powinien mieć realną możliwość zapoznania się z wyłączeniem rękojmi przed zakupem. Wspominałem o tym już w poprzednich wpisach, ale myślę, że warto to powtórzyć jeszcze raz. Skutecznie ograniczyć lub wyłączyć odpowiedzialność z tytułu rękojmi można np. w umowie. Oczywiście pod warunkiem, że takie wyłączenie będzie w danym i konkretnym przypadku dopuszczalne. Umieszczenie klauzuli modyfikującej rękojmię jedynie na fakturze jest nieskuteczne ponieważ traktowane będzie jako jednostronne oświadczenie sprzedawcy – a więc niewiążące drugiej strony transakcji. Faktura zazwyczaj wystawiana jest przez Sprzedawcę, a Kupujący nie musi jej podpisywać, zatem nie potwierdza swoim podpisem, że zgodził się na wyłączenie/ograniczenie rękojmi.
Kiedy wyłączenie rękojmi będzie bezskuteczne – przykład 2
Wyłączenie lub ograniczenie prawa rękojmi będzie bezskuteczne również, gdy samochód posiada wadę prawną.
Na początek przypomnijmy, że o wadzie prawnej możemy mówić, jeśli auto będące przedmiotem świadczenia na przykład zostało wcześniej skradzione lub ma przynajmniej dwóch właścicieli i zostało sprzedane bez zgody jednego z nich. Ogólnie rzecz ujmując, wada prawna występuje wtedy, gdy dana rzecz jest obciążona prawem lub prawami osoby trzeciej.
Skoro to mamy wyjaśnione, wróćmy do bezskuteczności wyłączenia rękojmi przy istnieniu wad prawnych auta. Czy zawsze, na skutek istnienia tej wady, wyłączenie odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi będzie bezskuteczne?
Nie. W tym przykładzie nie chodzi o sam fakt istnienia wady prawnej, ale konsekwencje z tym związane! Potrzebujesz konkretów?
Wyłączenie rękojmi będzie bezskuteczne wtedy, kiedy – z powodu wady prawnej sprzedawanego samochodu – kupujący jest zmuszony wydać rzecz osobie trzeciej. Np. pełnoprawnemu właścicielowi samochodu, któremu wcześniej go skradziono. Wówczas sprzedawca musi zwrócić kupującemu otrzymaną uprzednio cenę. Jednak zwrot ceny w takim przypadku nie będzie realizacją uprawnień z rękojmi – a formą zwrotu nienależnego świadczenia.
Uwaga!
Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, gdy kupujący wiedział, iż:
- prawa sprzedawcy były sporne albo
- nabył rzecz na własne niebezpieczeństwo.
Wówczas odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi można skutecznie wyłączyć.
Podstępne zatajenie wady samochodu – przykład 3
Wyłączenie rękojmi będzie bezskuteczne również wtedy, gdy sprzedawca celowo ukrył wadę pojazdu przed kupującym. Z podstępnym zatajeniem wady samochodu będziemy mieli do czynienia w szczególności, gdy sprzedawca wiedział o istotnej wadzie samochodu, ale nie poinformował o niej kupującego – a dodatkowo zapewniał go, że jest on wolny od wad. Innym przykładem celowego zatajenia wady pojazdu może być zamaskowanie i ukrycie niedoskonałości przed kupującym.
W sytuacji, gdy będziemy mieć do czynienia z takim podstępnym zatajeniem wady, zawarta umowa sprzedaży samochodu pozostaje ważna, jednak postanowienia o wyłączeniu/ograniczeniu rękojmi nie będą działać. Oznacza to, że kupujący – mimo wszystko – będzie mógł dochodzić odpowiedzialności od kupującego na podstawie rękojmi.
Wyłączenie odpowiedzialności za wady samochodu względem konsumenta – przykład 4
Wyłączenie rękojmi będzie zasadniczo bezskuteczne zawsze, gdy kupujący to konsument. Wynika to m.in. z faktu, iż prawo szczególnie chroni osoby z takim statusem. W związku z tym, co do zasady modyfikacja rękojmi jest dopuszczalna jedynie, jeśli następuje na korzyść konsumenta.
Prawo przewiduje tylko kilka sytuacji, kiedy ograniczenie lub całkowite wyłączenie tej odpowiedzialności jest możliwe:
- gdy kupującym jest konsument, a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma – wówczas odpowiedzialność sprzedawcy można ograniczyć, jednak nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu,
- jeśli przepisy szczególne przewidują taką możliwość.
Kiedy zatem wyłączenie rękojmi nie będzie działać względem konsumentów?
Przede wszystkim wtedy, kiedy sprzedawca dokona tego, mimo że przepis szczególny na to nie pozwala.
Kiedy wyłączenie rękojmi będzie bezskuteczne? Podsumowanie
Na koniec zapamiętaj – aby wyłączenie rękojmi było ważne i skuteczne, sprzedawca musi tego dokonać w wyraźny sposób, np. w umowie sprzedaży auta. Przede wszystkim nie może to wynikać z jednostronnego oświadczenia sprzedawcy! Skuteczna modyfikacja rękojmi wymaga wyraźnego zakomunikowania takiej zmiany drugiej stronie. Kupujący musi mieć jej świadomość lub chociaż możliwość swobodnego zapoznania się z taką informacją.
Rękojmia i gwarancja samochodu – kiedy można z nich korzystać?
