Czy wiesz, że jeśli po zawarciu umowy sprzedaży samochodu postanowisz od niej odstąpić (nieważne z jakiego powodu), ale nadal korzystasz z auta, to nie jest to zachowanie do końca poprawne? Z punktu widzenia prawa jest to bezumowne korzystanie z samochodu, za które zasadniczo przysługuje drugiej stronie wynagrodzenie.
W dzisiejszym wpisie postaram się jak najprościej wyjaśnić, jakie mogą być konsekwencje takiego zachowania. Oczywiście wiedza ta przyda Ci się również w sytuacji odwrotnej. Na przykład, gdy to „Twój” kupujący postanowi odstąpić od umowy, ale zanim zwróci Ci samochód, nadal będzie z niego korzystać.
Zastanawiasz się, ile masz czasu na odstąpienie od umowy sprzedaży auta? Przeczytaj także: Odstąpienie od umowy sprzedaży samochodu – w jakim terminie?
Odstąpienie od umowy sprzedaży samochodu ze względu na wadę
We wpisie, który przytoczyłem powyżej dokładnie wyjaśniałem, że w zdecydowanej większości przypadków przyczyną rezygnacji z zakupu samochodu jest ujawnienie jego wad. Z perspektywy przepisów, sprzedawca (dealer, handlarz czy osoba fizyczna) odpowiada wobec kupującego za wady fizyczne i wady prawne auta. Odpowiedzialność tą nazywamy rękojmią. Zasadą jest, że jeżeli sprzedana rzecz ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy.
Stanowi o tym wprost art. 560 Kodeksu Cywilnego:
„Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.”
Co zatem dzieje się w sytuacji, gdy kupujący postanowi skorzystać z tej możliwości i od umowy odstąpić ze względu na ujawnioną wadę?
Jeśli sprzedawca nie kwestionuje oświadczenia o odstąpieniu od umowy i akceptuje propozycję kupującego, strony powinny sobie nawzajem zwrócić otrzymane świadczenia. Sprzedający – kwotę, którą otrzymał za auto, kupujący natomiast – pojazd.
Uwaga!
W orzecznictwie przyjmuje się, iż ww. sytuacja (odstąpienie od umowy przez kupującego) jest jednostronną czynnością prawną. Dlaczego jest to tak istotne, że o tym wspominam? Ponieważ idąc tym tokiem interpretacji, finalnym wniosek jest taki, iż z chwilą odstąpienia własność przedmiotu umowy powraca do sprzedawcy (wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 31.10.2014 r., sygn. akt II Ca 1307/13).
Co powinien zrobić sprzedawca po odstąpieniu od umowy sprzedaży samochodu?
Z tej perspektywy warto wiedzieć, że istnieje taki przepis, jak art. 496 Kodeksu Cywilnego, który reguluje tzw. prawo zatrzymania świadczenia:
„Jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.”
Co to oznacza?
Sprzedawca – zaraz po powzięciu informacji o decyzji kupującego o odstąpieniu od umowy – powinien zaoferować mu zwrot ceny lub odpowiednio zabezpieczyć roszczenie kupującego.
Korzystanie z samochodu po odstąpieniu od umowy = bezumowne korzystanie
Ustaliliśmy już, że z chwilą skutecznego odstąpienia od umowy, prawo własności co do przedmiotu umowy przechodzi z powrotem na sprzedającego. Kolejnym następstwem tej sytuacji jest to, że sprzedawca może żądać od drugiej strony umowy nie tylko wydania jego rzeczy. Przysługuje mu dodatkowe prawo – żądania wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania przez kupującego z rzeczy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2007 r., sygn. akt II CSK 140/07).
Bezumowne korzystanie z samochodu – jak wysokie wynagrodzenie?
Bezumowne korzystanie z rzeczy – np. samochodu – należy wycenić. Oczywiście taka weryfikacja powinna być w każdym przypadku indywidualna. Jednak co właściwie brać pod uwagę podczas wyceny takiego wynagrodzenia?
Przede wszystkim kwota ta powinna być adekwatna do czasu, przez jaki właściciel (sprzedawca) był pozbawiony fizycznego władztwa nad rzeczą. Wysokość wynagrodzenia powinna zostać obliczona zatem w oparciu o sumę, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi (za czas, w którym właściciel był pozbawiony władania rzeczą), gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej. Innymi słowy, wysokość wynagrodzenia jest więc tym, co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego – np. najmu lub dzierżawy. Kwota ta powinna być obliczona z uwzględnieniem relacji cen na danym rynku.
Uwaga!
Jeśli sprzedawca poniósł szkodę, może on domagać się od drugiej strony także odszkodowania. Jego wysokość nie może jednak przewyższać wartości rzeczy – co wynika z utrwalonych już poglądów judykatury. Zatem w omawianym przypadku górną granicą wysokości odszkodowania będzie wartość pojazdu. Warto też dodać, że – jak to stwierdził Sąd Najwyższy w jednym z wyroków – „na kupującym spoczywa (…) odpowiedzialność za zawinioną utratę, uszkodzenie i zużycie rzeczy”.
Bezumowne korzystanie z samochodu a wynagrodzenie. Podsumowanie
- Sprzedawca – niezależnie od tego, w jakiej roli występuje – odpowiada wobec kupującego za przedmiot sprzedaży (rękojmia). Jeśli ma on wadę (fizyczną lub prawną), kupujący może złożyć zbywającemu oświadczenie o odstąpieniu od umowy.
- Z chwilą skutecznego odstąpienia od umowy sprzedaży, sprzedawca staje się z powrotem właścicielem rzeczy. Kupujący natomiast jest uprawniony co najwyżej do skorzystania z prawa zatrzymania, nie powinien jednak jej używać. W przeciwnej sytuacji jest to bezumowne korzystanie z samochodu, które wiąże się z daleko idącymi następstwami. A mianowicie – koniecznością zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z samochodu, a w niektórych przypadkach także odszkodowania.
