Wiele osób otrzymując wezwanie do zapłaty zaczyna w panice szukać rozwiązań, które pozwoliłyby uniknąć płatności. Co zrobić kiedy po analizie wezwania do zapłaty okazuje się, że dochodzone należności obiektywnie należą się wierzycielowi?
W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy nie doszło do przedawnienia roszczenia.
CO TO JEST PRZEDAWNIENIE?
Przedawnienie to instytucja prawa cywilnego, której działanie polega na zmianie stosunków prawnych z względu na upływ czasu, czyli w uproszczeniu możliwość uchylenia się na przykład od zapłaty określonej kwoty pieniężnej z uwagi na upływ czasu jaki minął od dnia zaciągnięcia zobowiązania (np. pożyczki z banku).
KIEDY NASTĘPUJE PRZEDAWNIENIE?
Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie przedawnienia w prawie cywilnym jest kodeks cywilny.
Co do zasady, termin przedawnienia wynosi dziesięć lat.Są jednak sytuacje kiedy pewne typy roszczeń przedawniają się znacznie wcześniej. Za przykład mogą posłużyć roszczenia o świadczenia okresowe (np. roszczenia z tytułu niezapłaconego czynszu za najem mieszkania), oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej –tutaj termin przedawnienia wynosi trzy lata.
Jest też szereg przepisów, które konkretyzują terminy przedawnienia dla ściśle określonej czynności czyumowy, będącej źródłem zobowiązania.
Dla przykładu, przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 kodeksu cywilnego jest art. 390 § 3 kodeksu cywilnego dotyczący umowy przedwstępnej, zgodnie z którym roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.
Innym przepisem szczególnym w stosunku do dyspozycji art. 118 kodeksu cywilnego jest art. 646 kodeksu cywilnego, z którego wynika, że roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
Reasumując, żeby ustalić termin przedawnienia roszczenia należy sprawdzić, czy przepisy normujące dany rodzaj stosunku prawnego przewidują szczególny termin przedawnienia roszczenia w ramach istniejącego stosunku prawnego. Jeżeli brak jest przepisów szczególnych, zastosowanie mają przepisy ogólne tj. między innymiwspomniany art. 118 kodeksu cywilnego.
CO W PRAKTYCE OZNACZA, ŻE ROSZCZENIE ULEGŁO PRZEDAWNIENIU?
Zgodnie z art. 117 § 2 kodeksu cywilnego „po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia”. Krótko mówiąc, możemy odmówić zapłaty wierzycielowi – oczywiście jest to nasze uprawnienie, a nie obowiązek.
Zdarza się, że pomimo przedawnienia roszczenia, wierzyciel udaje się do sądu celem dochodzenia swoich racji. Takie działanie wierzyciela nie jest pozbawione sensu, bowiem przed sądem dłużnik musi powołać zarzut przedawnienia, w przeciwnym razie sąd zasądzi dochodzone kwoty, a dłużnik zobowiązany będzie do ich zapłaty pomimo przedawnienia.
Obecnie prowadzone są prace legislacyjne nad modyfikacją art. 117 kodeksu cywilnego (druk 2216 -Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw).
Zgodnie z projektem zmiany kodeksu cywilnego, do art. 117 dodany ma być § 21, zgodnie z którym „po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi’, zatem do przedawnienia dochodziłoby automatycznie (bez potrzeby składania dodatkowych oświadczeń), pod warunkiem że dotyczyłoby konsumenta, tj. osoby fizycznej dokonującej z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 221 kodeksu cywilnego). Warto nadmienić, że zgodnie z ww. projektem nowelizacji zmianie miałby ulec również ogólny termin przedawnienia określony w art. 118 kodeksu cywilnego i miałby wynosić 6 lat (a nie 10 jak obecnie). Nasz ocena proponowanych zmian w kolejnym artykule.
radca prawny Jakub Jęcka
radca prawny Sandra Janczara